როგორია მასწავლებლების ხელფასები საბერძნეთსა და ევროკავშირში

როგორია მასწავლებლის ანაზღაურებას ევროპაში? ვინ არიან ყველაზე მაღალანაზღაურებადი პედაგოგები და როგორია ბერძნების პოზიცია? რამდენად იზრდება მათი ხელფასი პროფესიული განვითარების მიხედვით? მოიპოვეს თუ დაკარგეს მასწავლებელმა მსყიდველობითი უნარის ნაწილი ბოლო წლებში?

ამ კითხვებზე პასუხს იძლევა EURYDIKI-ის (ევროპული საინფორმაციო ქსელი ევროპაში საგანმანათლებლო სისტემების ორგანიზებისა და ფუნქციონირების შესახებ) გამოკითხვა, რომელიც ახლახან გამოქვეყნდა და ეყრდნობა 2021-2022 წლების ფაქტებს და მონაცემებს.

„ევრიდიკეს“კვლევის ძირითადი დასკვნები:

ევროპულ ქვეყნებს შორის მნიშვნელოვანი განსხვავებები შეინიშნება ახლადდანიშნული მასწავლებლების კანონიერი ანაზღაურების კუთხით: მათი მთლიანი წლიური შემოსავალი მერყეობს 11,000-დან 59,000 ევრომდე. ბერძნები ყველაზე დაბალ პოზიციებზე არიან.

სკოლამდელი დაწესებულების მასწავლებლები საშუალოდ მნიშვნელოვნად ნაკლებ ანაზღაურებას იღებენ, ვიდრე მათი საშუალო სკოლის კოლეგები. 10 ქვეყანაში ახლადდანიშნულ მასწავლებლებს ზუსტად იგივე ანაზღაურება აქვთ, იმისდა მიუხედავად, რა კლასში ასწავლიან.

მასწავლებელთა ნორმატიული ხელფასები სხვადასხვა დინამიკას ავლენენ მათი კვალიფიკაციის ზრდის პერსპექტივის კუთხით. ქვეყნიდან გამომდინარე, მასწავლებელთა ხელფასების ზრდა მათი მუშაობის პერიოდში, დასაქმებიდან პენსიაზე გასვლამდე ალბანეთში სულ რაღაც 14%-დან იწყება, კვიპროსში კი 43%-მდე ადის. უმაღლესი ხელფასის მისაღწევად, მასწავლებლებს უნდა ემუშავათ საშუალოდ 12 წელი დანიასა და ნიდერლანდებში, მაგრამ 42 წელი უნგრეთში. ირლანდიაში, კვიპროსში, ნიდერლანდებსა და პოლონეთში მასწავლებელთა საწყისი ხელფასი შეიძლება გაიზარდოს 60%-ზე მეტით პირველი თხუთმეტი წლის განმავლობაში, შემდგომი ზრდა მოსალოდნელია მათი მუშაობის დარჩენილ წლებში.

ყველა დონის მასწავლებელთა წლიური შემოსავალი 2014/2015 – 2021/2022 წლებში შემცირდა ბელგიაში, საბერძნეთში, ესპანეთში, იტალიაში, კვიპროსში, პორტუგალიაში, ფინეთში და ნორვეგიაში, ხოლო პირიქით, ბოლო ექვსი წლის განმავლობაში 30%-მდე გაიზარდა ბულგარელი, ლიტველი, სერბი და ლატვიელი მასწავლებლების ხელფასები.

მასწავლებელთა ხელფასი, როგორც წესი, დაკავშირებულია მთლიან ეროვნულ შემოსავალთან ერთ სულ მოსახლეზე. უფრო მარტივად, რაც უფრო მაღალია ეროვნული შემოსავალი ერთ სულ მოსახლეზე, მით უფრო მაღალია მასწავლებელთა საშუალო ხელფასი – ეს ასეა 13 ქვეყნის განათლების სისტემაში. თუმცა საბერძნეთში, ისევე როგორც ესტონეთში, ირლანდიაში, ლატვიაში, უნგრეთში, პოლონეთში, რუმინეთში, სლოვაკეთში, შვედეთსა და ნორვეგიაში, მასწავლებლის საშუალო ხელფასი უფრო დაბალია, ვიდრე მთლიანი ეროვნული შემოსავალი ერთ სულ მოსახლეზე. თხუთმეტწლიანი გამოცდილების მქონე სკოლის დირექტორების ყველაზე დაბალი საშუალო ხელფასი ფიქსირდება ფრანგულენოვან ბელგიასა და ალბანეთში.

გამოწვევები ბევრია, ისევე როგორც პარამეტრები, რომელიც გასათვალისწინებელია ყველა ქვეყნის ეროვნული განათლების სისტემაში. ევროკომისიაც და ევროპის საბჭოც ისწრაფვიან 2025 წლისთვის ჩამოაყალიბონ ევროპული თანამშრომლობის სტრატეგიული გეგმა განათლებისა და მასწავლებელთა მომზადების სფეროში, მასწავლებლის სოციალური და სახელფასო ფუნქციის გადაფასების მიზნით, რათა ეს პროფესია უფრო მიმზიდველი გახდეს ახალგაზრდებისთვის.

შემოსავლის დონე უდავოდ საკვანძო პუნქტია იმ ახალგაზრდებისთვის, რომლებსაც სურთ მუშაობა განათლების სფეროში. სამუშაო პირობები, კარიერული პერსპექტივები, პროფესიული განვითარების შესაძლებლობები ერთ-ერთი ყველაზე ძლიერი მოტივატორია. მითუმეტეს, იმ დროს, როცა ევროპის რამდენიმე ქვეყანაში მასწავლებელთა დეფიციტია.

ხელფასების მნიშვნელოვანი განსხვავება ახალდანიშნულ მასწავლებლებს შორის ევროპის მასშტაბით:

ევროპელი მასწავლებლების საერთო წლიური ანაზღაურება, დანამატებისა და საჩუქრების ჩათვლით, მერყეობს 11,000-დან 59,000 ევრომდე. ყველაზე დაბალი ხელფასები ევროკავშირის რვა წევრ ქვეყანაშია დაფიქსირებული, მათ შორის საბერძნეთში. კონკრეტულად, საბერძნეთთან ერთად ბულგარეთში, ესტონეთში, ლატვიაში, უნგრეთში, პოლონეთში, რუმინეთსა და სლოვაკეთში ახალგაზრდა მასწავლებლების შემოსავალი წელიწადში 20 000 ევროზე ნაკლებია. ალბანეთი, ბოსნია-ჰერცეგოვინა, მონტენეგრო, ჩრდილოეთ მაკედონია და სერბეთი კვლავ დაბალ დონეზე არიან. პირიქით, ყველაზე მაღალანაზღაურებადი ახლადდანიშნული მასწავლებლები ხელფასით, რომელიც წელიწადში 34000 ევროს აღემატება, არიან გერმანიაში, ლუქსემბურგში, ნიდერლანდებში, ავსტრიაში და შვეიცარიაში. განსაკუთრებით გერმანიაში ხელფასი 50000 ევროს აღემატება ყველა საგანმანათლებლო საფეხურზე. ამ თანხას ასევე აჭარბებენ საშუალო განათლების მასწავლებლები ლუქსემბურგში.

ევროპელი მასწავლებლების წლიური ხელფასი 11000-დან 59000 ევრომდე მერყეობს.

დამწყები მასწავლებლების ხელფასები პროპორციულია იმ საგანმანათლებლო დონისა, რომელსაც ისინი ემსახურებიან. ხშირ შემთხვევაში, დამწყები მასწავლებლების საშუალო წლიური ხელფასი დამოკიდებულია კლასზე, რომელსაც ისინი ასწავლიან. კერძოდ, სასტარტო ხელფასი იზრდება რანგის მიხედვით შემდეგ რვა ქვეყანაში: გერმანია, ფინეთი, შვედეთი, ალბანეთი, ბოსნია და ჰერცეგოვინა, შვეიცარია, ლიხტენშტეინი, ჩრდილოეთ მაკედონია.

საშუალო განათლების მასწავლებლები უფრო მაღალი ხელფასებით იწყებენ სკოლამდელი და დაწყებითი განათლების კოლეგებთან შედარებით ჩეხეთის რესპუბლიკაში, ესპანეთში, საფრანგეთში, იტალიაში, ლუქსემბურგში.

ბელგიაში ყველა მასწავლებელს სკოლამდელი აღზრდიდან საშუალო განათლების პირველ სამ კლასამდე ერთნაირად უხდიან, ხოლო ლიცეუმში მასწავლებელს უფრო მაღალი ხელფასი აქვს.

საბერძნეთში ხელფასები ზუსტად ერთნაირია ყველა ახლადდანიშნული მასწავლებლისთვის, განურჩევლად საგანმანათლებლო დონისა, რომელსაც ემსახურებიან. იგივე ეხება ბულგარეთს, კვიპროსს, ლიტვას, უნგრეთს, პოლონეთს, პორტუგალიას, რუმინეთს, სლოვენიასა და მონტენეგროს.

წლების განმავლობაში ხელფასის ზრდის მნიშვნელოვანი პერსპექტივები უდავოდ მიმზიდველად მუშაობს მასწავლებლებისთვის, ამიტომ იმ ქვეყნებშიც კი, სადაც საწყისი ხელფასები დაბალია, თუ ზრდა შედარებით სწრაფად მოხდება, დაინტერესებული პირები აირჩევენ კონკრეტულ კარიერულ სფეროს.

ხელფასების გაზრდის სათავეში კვიპროსია, ხელფასის ზრდა პენსიაზე გასვლამდე თითქმის 150%-ს აღწევს. არ არსებობს ერთიანი ევროპული პოლიტიკა ამ ზრდასთან დაკავშირებით. მაგალითად, მაშინ როცა დანიასა და ნიდერლანდებში მასწავლებლები 12 წლიანი სამსახურის შემდეგ უმაღლეს ხელფასს აღწევენ, უნგრეთში ეს ხდება 42 წლის შემდეგ! ბერძენი მასწავლებლები იღებენ 20%-იან ზრდას დაახლოებით 10 წლიანი სამსახურის შემდეგ, ხოლო 40%-ზე მეტი არის მაქსიმალური ზრდა, რასაც ისინი მიიღებენ თავიანთ კარიერაში და ნებისმიერ შემთხვევაში, თხუთმეტი წლის შემდეგ.

მასწავლებელთა წლიური ანაზღაურება მათი კარიერის განმავლობაში მინიმუმ 60%-ით იზრდება. მინიმუმ 40% არის ხელფასის ზრდა მათი კარიერის პირველი თხუთმეტი წლის განმავლობაში, შემდეგ ქვეყნებში: ბელგია, ჰოლანდია, კვიპროსი, ავსტრია, პოლონეთი, სლოვენია, ირლანდია. აღსანიშნავია კვიპროსის შემთხვევა, სადაც მატების ყველაზე მაღალი მაჩვენებელია: 85%.

მათ შეუძლიათ მიაღწიონ ზრდის იმავე მაჩვენებელს (60%) პენსიაზე გასვლამდე, მაგრამ სამსახურის პირველი თხუთმეტი წლის განმავლობაში, ზრდა 40%-ზე დაბალია, საფრანგეთი კი ყველაზე დაბალ პოზიციაზე დგას, მხოლოდ 16%.  უმაღლესი კარიერული ზრდის მასწავლებლები ალბანეთში სარგებლობენ 14% ნამატით და 53%-ით შვეიცარიაში. დანიაში 12 წელია საჭირო უმაღლესი ხელფასის მისაღწევად, ხოლო 25 წელი ლიტვაში და შვეიცარიაში.

საშუალო დრო, რომელიც სჭირდება მასწავლებელს, რათა მიაღწიოს უმაღლესი ხელფასის დონეს, მიუხედავად ზრდის ტემპისა, მერყეობს 32 წლიდან ჩეხეთის რესპუბლიკაში და 40 წელი ხორვატიაში, სლოვაკეთში, მონტენეგროში, ჩრდილოეთ მაკედონიასა და სერბეთში.

ქვეყნები, სადაც მასწავლებელთა ხელფასის ყველაზე დიდი ვარდნაა ბოლო ექვსი წლის განმავლობაში:

მიუხედავად კლასისა, რომელსაც ისინი ემსახურებიან, მასწავლებლები, რომლებიც ყველაზე მეტად დაზარალდნენ ბოლო წლების ეკონომიკური კრიზისის დროს, არიან მასწავლებლები საბერძნეთში. ასევე შემცირდა ახლადდანიშნული მასწავლებლების ხელფასები ბელგიაში, იტალიაში, კვიპროსში, ნიდერლანდებში, პორტუგალიაში, ფინეთსა და ნორვეგიაში.

ქვეყნები, სადაც მასწავლებელთა ხელფასი წლიურ შემოსავალზე დაბალია:

მასწავლებელთა საშუალო ხელფასის შედარება ქვეყნის შემოსავალთან ერთ სულ მოსახლეზე არის წარმომადგენლობითი მაჩვენებელი მასწავლებელთა ცხოვრების დონისა და მთლიანობაში მათი ეკონომიკური მდგომარეობისათვის. საბერძნეთში, ყველა მასწავლებელს, მათ შორის სპეციალური განათლების, აქვს უფრო დაბალი შემოსავალი, ვიდრე ქვეყნის ერთ სულ მოსახლეზე წლიური შემოსავალია. ანალოგიურ მდგომარეობაში არიან მათი კოლეგები ჩეხეთში, ესტონეთში, ლატვიაში, უნგრეთში, პოლონეთში, რუმინეთში, სლოვაკეთში, ბოსნია-ჰერცეგოვინაში, მონტენეგროში და სერბეთში.

ზოგადად, რაც უფრო მაღალია შემოსავალი ერთ სულ მოსახლეზე, მით უფრო მაღალია მასწავლებლის საშუალო ხელფასი. მასწავლებლის ყველაზე დაბალი შემოსავალი არის ქვეყნებში, სადაც ერთ სულ მოსახლეზე შემოსავალი 20000-ზე ნაკლებია წელიწადში: ლატვია, უნგრეთი, პოლონეთი, რუმინეთი, სლოვაკეთი და სერბეთი. პირიქით, ყველაზე მაღალი ხელფასები გვხვდება ქვეყნებში, სადაც ყველაზე მაღალი წლიური შემოსავალია ერთ სულ მოსახლეზე – 40000 ევროზე მეტი: ბელგია, დანია, გერმანია, ირლანდია, ნიდერლანდები, ავსტრია, ფინეთი, შვედეთი, ისლანდია და ნორვეგია.

დირექტორთა ხელფასები:

სკოლის დირექტორები გადამწყვეტ როლს ასრულებენ სწავლების ხარისხისა და მთლიანად სასწავლო პროცესის გაუმჯობესებაში, თითოეული სკოლის პოლიტიკის ფორმირებაში. საბერძნეთში სკოლის დირექტორის თანამდებობაზე რვა წლიანი გამოცდილებაა საჭირო .

Eurydice Network-ის შედარებითი კვლევის მიხედვით შემდეგ ევროპულ ქვეყნებში: ბელგია, ალბანეთი, ნიდერლანდები, ავსტრია დირექტორების მინიმალური ანაზღაურება უფრო მაღალია, ვიდრე თხუთმეტ წლიანი გამოცდილების მქონე მასწავლებლების, განათლების ყველა საფეხურზე. ეს, სხვა ქვეყნებთან ერთად, საბერძნეთსაც ეხება. ხელფასების სხვაობა განსაკუთრებით მაღალია იტალიაში, სადაც სკოლის დირექტორები მასწავლებლებზე ორჯერ მეტს გამოიმუშავებენ.